© Voz de América
Những tưởng chiến lược xoay trục của cựu Tổng thống Obama, chuyển trọng tâm đối ngoại của Mỹ từ Đại Tây Dương-Địa Trung Hải về Châu Á-Thái Bình Dương khiến quan hệ Mỹ-EU bị hạ tầm, sẽ được khắc phục dưới thời Tổng thống Trump.
Bởi lẽ, vị tổng thống doanh nhân đã chấm dứt chiến lược xoay trục nửa vời của người tiền nhiệm. Tuy nhiên, sau hơn một năm chính quyền Mỹ nhiệm kỳ 57 nắm quyền, quan hệ giữa hai bờ Đại Tây Dương còn bị hạ thấp hơn nữa, thậm chí đã lệch pha.
Theo RT, gần đây trong một bài phát biểu về chính sách đối ngoại của EU, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho rằng châu Âu không thể dựa dẫm vào Mỹ trong vấn đề an ninh được nữa, mà cần phải tìm đối tác mới.
Đây là điều rất bất ngờ. Nếu đây là phát biểu của Thủ tướng Đức hay Thủ tướng Italy thì có thể hiểu được, bởi quan hệ giữa Berlin với Washington hay Rome với Washington trong thời gian qua có biểu hiện "cơm không lành, canh không ngọt".
Còn quan hệ Mỹ-Pháp hồi đầu năm nay đã có một khởi đầu đầy hứa hẹn. Các cuộc tiếp xúc giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Macron đã hình thành một mối hữu hảo giữa Washington và Paris.
Vì vậy, khi người đứng đầu Điện Elysees thể hiện thái độ bất bình và ngờ vực người đồng minh lớn cho thấy "Tam đầu chế" của EU thời hậu Brexit đã có sự lệch pha với Mỹ và đây cũng là biểu hiện của xu thế EU đang ngày càng xa Mỹ.
Có thể nhận diện, dù EU thể hiện sự lệch pha với Mỹ, song chính những hành động của Washington trong thời gian qua mới là nguyên nhân tạo ra sự lệch pha với đồng minh bên bờ đông Đại Tây Dương.
Thứ nhất, việc Washington luật hoá trừng phạt Nga khiến EU từ chỗ phụ thuộc Mỹ - bị ràng buộc, bị chi phối bởi Mỹ - sang lệ thuộc Mỹ - mất tự chủ trong chính hành động của mình.
Mỹ luật hoá trừng phạt Nga đã khiến EU thất vọng. "Luật trừng phạt Nga có thể gây ra hậu quả khôn lường với an ninh năng lượng và lợi ích kinh tế của EU. Ảnh hưởng của biện pháp trừng phạt rất rộng", lời người phát ngôn Ủy ban châu Âu (EC).
Theo Brussels, việc luật hoá trừng phạt Nga là liên quan tới các vấn đề của riêng Washington - cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Mỹ - chứ không phải là vấn đề quốc tế cần sự phối hợp của EU, nên Mỹ không thể buộc đồng minh đánh đổi lợi ích.
Giới chức tại Đức thể hiện sự phẫn nộ khi cho rằng luật tạo ra sức ép lên chính phủ Mỹ buộc phải ưu tiên xuất khẩu năng lượng Mỹ, tạo việc làm cho người Mỹ, đặt lợi ích Mỹ lên trên lợi ích của các đồng minh, theo Financial Times.
Sau khi lệnh trừng phạt Nga được luật hoá tại Mỹ thì việc xây dựng chiến lược và hoạch định chính sách từ kinh tế - thương mại đến hợp tác - đầu tư của EU đã gần như rơi vào thế bị động hoàn toàn.
Khi tham gia liên minh cấm vận Nga với lệnh trừng phạt mà chính quyền Obama áp đặt, EU không mất thế chủ động của mình, bởi thời gian và cách thức áp đặt lệnh trừng phạt được linh hoạt trên cơ sở so sánh tương quan lợi - hại.
Tuy nhiên, khi lệnh trừng phạt được luật hoá bởi Mỹ thì điều đó hoàn toàn do người Mỹ quyết định, mà lợi ích trong quan hệ Nga - Mỹ không tương đồng với lợi ích trong quan hệ Nga - EU.
Trong khi tính chất của việc luật hoá trừng phạt Nga đưa EU vào chỗ mất tự chủ, song trong cách thức thực thi Washington cũng không xem trọng đồng minh. Mỹ đã quá quyết liệt trong việc tước bỏ quyền lợi của EU.
Chưa khi nào Washington xem thường đồng minh bên bờ đông Đại Tây Dương như trong việc luật hoá trừng phạt Nga. Ngay cả khi Mỹ cứu giúp Châu Âu trong Kế hoạch Marshall vĩ đại thì đồng minh cũng không bị Wahington xem thường như vậy.
Thứ hai, việc Tổng thống Trump đơn phương rút Mỹ khỏi Thoả thuận hạt nhân Iran không những tước bỏ nhiều lợi ích của EU, mà còn khiến Brussels bị thu hẹp mặt bằng trên sân khấu chính trị thế giới.
Phải thấy rằng trong thành phần P5+1 thì EU và các thành viên EU là các bên được lợi nhiều nhất sau khi thuyết phục được Tehran ký vào thoả thuận hạt nhân lịch sử. Nó không chỉ là lợi ích kinh tế, mà là quan trọng hơn là vị thế chính trị.
Có thể thấy rằng, dù là một liên minh kinh tế hùng mạnh, song mặt bằng sân khấu chính trị thế giới dành cho EU lại rất hạn hẹp, mà nguyên nhân là do EU bị che phủ bởi cái bóng quá lớn của Mỹ.
Khi tham gia vào kiến tạo một thoả thuận hạt nhân lịch sử, vị thế của EU trên trường quốc tế cũng được nâng lên, từ đó tạo nền tảng cho Brussels thực hiện những hành động nâng tầm tiếp theo, như khát vọng kiến tạo nền hoà bình uỷ nhiệm cho Syria.
Tuy nhiên, khi Mỹ rút khỏi Thoả thuận hạt nhân Iran thì vị thế của EU đã sụt giảm ngay. Nga, Trung Quốc và cả Iran đều không mất vị thế khi Thoả thuận hạt nhân Iran bị vô hiệu, vì đây đều là các thực thể đối nghịch của Mỹ.
Trong khi EU là đồng minh của Mỹ nên vị thế phụ thuộc hoàn toàn vào Mỹ. Khi Mỹ có ý định rút khỏi Thoả thuận hạt nhân Iran thì EU, hoặc phải thuyết phục Mỹ, hoặc phải hành động theo Mỹ.
Brussles chọn thuyết phục Mỹ, nhưng đã thất bại, nên cố gắng hành động độc lập với Washington, song khi Mỹ tái trừng phạt Iran đã khiến cho mọi quyết tâm của EU trở nên mờ nhạt. Bởi EU phải tuân thủ trừng phạt của Mỹ.
Có thể thấy rằng, khi Mỹ rút khỏi Thoả thuận hạt nhân Iran thì EU, dù hành động hay không hành động, đều bị mất vị thế, khát vọng kiến tạo nền hoà bình uỷ nhiệm cho Syria cũng tan thành mây khói.
Ông Yury Rubinsky, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu về Pháp thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga nhận định rằng: "EU không thể đối đầu với Mỹ về vấn đề Iran. Họ chắc chắn sẽ thua cuộc".
Trước sự bẽ bàng đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã cho rằng EU cần phải hướng tới Nga như một đối tác tin cậy và đây là sự kiện đánh dấu cả "Tam đầu chế" của EU thời hậu Brexit đều chọn lệch pha Mỹ.
Nga trở thành cứu cánh cho EU cân bằng quan hệ với Mỹ
Giám đốc Trung tâm nghiên cứu về Pháp thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga Yury Rubinsky cho rằng: "Sự thay đổi trong mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương trong thời kỳ chính quyền Trump đã đi rất xa".
Tổng thống Trump đã gây rạn nứt giữa Mỹ và EU ngay từ lúc còn thực hiện chiến dịch tranh cử, khi ông gọi EU là "mớ hỗn độn". Còn sau khi nhậm chức thì vị tổng thống doanh nhân đã cho rằng Mỹ có "rất nhiều kẻ thù", trong đó có cả EU.
Đó là lý do Tổng thống Pháp mong muốn xem xét lại vấn đề an ninh liên quan tới tất cả các đối tác của châu Âu, trong đó đặc biệt là Nga, khi ông khẳng định "xây dựng quan hệ chiến lược với Nga là mang lại sự ổn định và tăng cường sức mạnh của EU".
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho rằng quan điểm mà ông Macron đưa ra không thể hình thành chỉ trong một ngày duy nhất, mà "những động thái của Mỹ thời gian qua trên trường quốc tế đã khiến mọi người phải suy nghĩ".
Hiện nay, chính quyền Áo và Hungary cùng nhiều lực lượng chính trị có quan điểm chỉ trích EU như đảng Sự thay thế cho nước Đức và đảng Mặt trận Quốc gia Pháp.., đã kêu gọi EU xây dựng mối quan hệ mật thiết hơn với Nga.
EU hoàn toàn có thể xây dựng được mối quan hệ thân thiết hơn với nước Nga, thay vì đồng minh bên bờ tây Đại Tây Dương. "EU sẽ hoàn toàn tê liệt khi đối phó với Mỹ, nhưng họ hoàn toàn có thể mở ra viễn cảnh hợp tác với Nga", lời ông Rubinsky.
Có thể thấy rằng, trong bối cảnh hiện nay, việc hợp tác với Nga sẽ giúp cho EU có thể cân bằng trong quan hệ với Mỹ, cả về vấn đề an ninh, vị thế trên sân khấu chính trị thế giới lẫn lợi ích cho người dân và doanh nghiệp.
Thứ nhất, Nga đang tạo ra cơ chế vô hiệu hoá "cây gậy và cũ cà rốt Mỹ" - bộ đôi công cụ mà Mỹ dùng để tạo sự phụ thuộc của EU vào lợi ích Mỹ, tạo sự lệ thuộc của EU vào sức mạnh Mỹ.
Đặc biệt, việc Nga vượt cấm vận Mỹ đã tạo ra một xu thế rời bỏ đồng USD, tạo cơ hội cho đồng euro nâng cao vai trò trong nền kinh tế - tài chính - thương mại toàn cầu, từ đó giúp cho EU có thể độc lập hơn với Mỹ.
Thứ hai, Nga đang cùng với Pháp và Đức vận hành Định dạng Normandy trong việc giải quyết xung đột tại Ukraine - bào cờ chính trị quan trọng nhất có thể giúp nâng tầm cho EU trên trường quốc tế trong thời điểm hiện nay.
Tuy nhiên, hiện nay Mỹ-NATO đang quyết vô hiệu hoá Định dạng Normandy, đồng thời gạt bỏ vai trò của EU trong ván cờ Ukraine. Do vậy, chỉ có hợp tác với Nga thì EU mới có thể đảm bảo được cơ hội thể hiện mình trên sân khấu chính trị thế giới.
Như vậy, để thoát ra khỏi cái bóng của Mỹ thì EU cần đối tác mới và Nga chính là đối tác phù hợp nhất với EU. Rõ ràng Nga đang là cứu cánh giúp cho EU cân bằng với Mỹ - đồng minh chiến lược của EU.
Nhận xét Độc giả
Bản tin Email