Duterte
© AFPTổng thống Philippines Rodrigo Duterte
Hôm 11/2, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper đã có phát biểu đầu tiên sau khi Philippines tuyên bố hủy Hiệp ước các lực lượng thăm viếng (VFA) duy trì từ năm 1998. Ông Esper nói rằng "thật không may mắn" khi chính phủ Philippines quyết định hủy Hiệp ước VFA.

Theo lời ông Esper, phía Mỹ nhận được thông báo hủy thỏa thuận quân sự từ Philippines một cách khá bất ngờ và cần có thêm những tư vấn cần thiết từ giới chuyên gia trước khi có các hành động tiếp theo.

"Chúng tôi mới chỉ nhận được thông báo vào đêm qua, chúng tôi phải "tiêu hóa" nó, chúng tôi phải làm việc theo góc độ chính sách, quân sự. Tôi muốn nghe ý kiến từ các tư lệnh, nhưng theo quan điểm của tôi thật không may là họ lại thực hiện động thái này" - ông chủ Lầu Năm Góc cho biết.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ từng đưa nhiều phát biểu bày tỏ sự quan ngại với vai trò ngày càng mở rộng của Trung Quốc ở Ấn Độ - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, ông Esper cho rằng động thái trên không "nhất thiết được xem là chiến thắng" cho Trung Quốc.

"Tôi không nghĩ nó nhất thiết phải liên quan tới Trung Quốc. Nó liên quan tới một vài vấn đề khác. Vì vậy, tôi sẽ thực hiện từng bước một. Chúng tôi có những quá trình làm việc. Chúng tôi mới chỉ nhận được thông báo cách đây 9 giờ đồng hồ thôi" - vị Bộ trưởng Mỹ cho biết thêm.

Manila đã gửi thư về việc hủy bỏ VFA cho phía Mỹ, theo thông báo của phát ngôn viên tổng thống Philippines Salvador Panelo. Việc hủy bỏ được cho là do bản thân Philippines nhận thấy họ cần phải tự lập thay vì phụ thuộc vào một quốc gia nào đó về năng lực quốc phòng.

"Đây là thời điểm mà chúng tôi phải tự dựa vào chính mình, chúng tôi sẽ tự lực gia tăng năng lực quốc phòng và không phụ thuộc vào bất cứ quốc gia nào khác" - ông Panelo dẫn lời Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte cho hay.

Tổng thống Duterte đã từng cảnh báo và đưa ra tối hậu thư cho Mỹ về khả năng sẽ chấm dứt thỏa thuận quân sự này nếu Mỹ không cấp thị thực cho đồng minh chính trị của ông - Thượng nghị sĩ Dela Rosa, cựu cảnh sát trưởng Philippines.

"Nếu như các ông (Mỹ) không thay đổi động thái, tôi sẽ cho ngừng các căn cứ, dừng Hiệp ước các lực lượng thăm viếng (VFA). Tôi cho chính phủ Mỹ một tháng tính từ lúc này" - ông Duterte tuyên bố.

Ông Dela Rosa cho biết Đại sứ quán Mỹ ở Philippines không lý giải vì sao thị thực của ông bị hủy. Tuy nhiên, chính trị gia này tin rằng nguyên nhân của động thái này có thể liên quan tới cuộc chiến chống ma túy mà ông chỉ đạo trong 2 năm rưỡi làm cảnh sát trưởng Philippines.

Ông Dela Rosa là người thi hành cuộc chiến ma túy của ông Duterte, vốn khiến hơn 5.000 người thiệt mạng. Cuộc chiến này gây tranh cãi vì các bên phản đối không đồng tình với việc cảnh sát được quyền giết chết các nghi phạm ma túy mà không thông qua xét xử. Trong khi đó, lực lượng cảnh sát khẳng định họ phải nổ súng vào các nghi phạm để tự vệ.

Trong một động thái đáp trả tương xứng, Tổng thống Philippines đã ban lệnh cấm thượng nghị sĩ Mỹ Dick Durbin và Patrick Leahy nhập cảnh vào Philippines.

Vụ việc đã bắt đầu từ khi Tổng thống Donald Trump ký dự luật ngân sách, bao gồm điều khoản cấm cho phép nhập cảnh vào Mỹ đối với các "quan chức chính phủ nước ngoài có liên quan tới việc bỏ tù sai trái thượng nghị sĩ Leila de Lima, người bị bắt giữ tại Philippines vào năm 2017". Nghị sĩ Leila de Lima đã chỉ trích mạnh mẽ chính quyền Tổng thống Duterte về cuộc chiến chống ma túy của ông Duterte.